Paragraaf 4 Oefentoets

Maak een analyse en een beoordeling de volgende case. Gebruik het volgende stappenmodel:

 

• Stap 1  Analyseer de feiten.
• Stap 2  Analyseer de waarden.
• Stap 3  Formuleer het ethisch probleem.
• Stap 4  Analyseer de stakeholders.
• Stap 5  Formuleer de moreel verantwoordelijken.
• Stap 6  Formuleer een oplossing vanuit de gedragscode.
• Stap 7  Formuleer je eigen oplossing.

 

Case: atletenbureau 'Jesse Owens' en doping

Het internationaal opererende atletenbureau ‘Jesse Owens’ is gevestigd in Rotterdam en behartigt de belangen van vijftig internationale topatleten. Het bureau is een BV met meerdere aandeelhouders. Er is één meerderheidsaandeelhouder die ook algemeen manager van het bureau is. Naast het sluiten van wedstrijdcontracten zorgt het bureau voor allerlei neveninkomsten voor de atleten, bijvoorbeeld uit sponsoring, reclame en merchandising. Uiteraard krijgt het bureau een gedeelte van deze inkomsten als vergoeding voor haar werkzaamheden (de ‘fee’).

Het bedrijf organiseert zelf ook een aantal loopevenementen op commerciële basis in Nederland maar ook in Duitsland, Frankrijk, Italië en in Brazilië. Ook heeft het bureau een aantal algemene sponsoren, zoals Nike, Fortis, Gatorade en ATP (Advanced Travel Partner). Het bedrijf afficheert zich ook als een maatschappelijk verantwoorde sportonderneming: één maal per jaar organiseert het een halve marathon met deelname van bekende Nederlanders, waarvan de totale opbrengst gaat naar de atletiekbonden van de tien armste landen in de wereld.

Jij hebt een Hbo-opleiding commerciële economie gedaan en werkt als commercieel medewerker bij dit bureau. Jouw taak is het werven van sponsoren voor de atleten. Er werken in totaal tien mensen bij het bureau. Het laatste jaar draait het wat minder met het bedrijf. Jullie hebben echter een loopster onder contract die een echte topper is: Joan Jackson. Zonder het geld dat jullie aan haar verdienen zou het bureau verlies lijden en zouden er medewerkers ontslagen moeten worden. Als je zelf ontslagen zou worden, zou de hypotheek van je huis niet meer betaald kunnen worden. Het huis zou verkocht moeten worden. Ook je partner zou dat heel erg vinden.

Vorige week hebben jullie (het management van het bureau en jijzelf) ontdekt dat Joan Jackson middelen gebruikt die op de verboden lijst van de IAAF (de Internationale Atletiek Federatie) staan. Doping dus. Tot nu toe is Joan Jackson nooit ‘gepakt’ omdat de controlerende medici niet in staat zijn geweest om het middel op te sporen. We kunnen echter niet uitsluiten dat de medische wetenschap zich in de komende jaren zo ontwikkelt dat dat wel mogelijk wordt.

 

Uitwerking
 

Stap 1. Analyseer de feiten

In de case spelen feiten een rol vanuit de volgende optieken: de economische optiek, de personeelsoptiek, de juridische optiek en de sociale optiek. Een voor een zullen we deze nu behandelen.

 

De economische optiek

De economische optiek heeft als belangrijk aandachtsveld: met zo weinig mogelijk middelen een zo groot mogelijke opbrengst realiseren. Het uiteindelijke doel is dan continuïteit en maximale winst. Om dit doel te bereiken probeert een (sport-) bedrijf zijn inkomsten te vergroten en zijn kosten te beperken.

Vanuit de economische optiek zijn de inkomsten die verband houden met de prestaties van Joan Jackson erg belangrijk. Zij is een van de toppers die het bedrijf onder contract heeft. Een belangrijk deel van de winst van het bureau hangt van haar af. Het is zelfs zo dat zonder haar inbreng het bureau verlies zou lijden en mensen zou moeten ontslaan.

Een ander economisch relevant feit is de enorme reputatieschade die het bureau kán oplopen op het moment dat publiekelijk bekend zou worden dat Jackson doping gebruikt. Dat zou het bureau ook geld kosten (minder contracten, minder sponsoren, minder merchandising, minder reclame, etc.).

 

De personeelsoptiek

Deze optiek heeft onder andere als aandachtsveld: ieder perso­neelslid van een sportorganisatie heeft belang bij een baan die aansluit bij zijn opleiding, capaciteiten en functie. Ook is voor personeelsleden de baan een belangrijke inkomstenbron, voor velen zelfs de enige.

Op het moment dat er vanwege bedrijfsmatige redenen (schade door een dopingkwestie) sprake is van salarisverlagingen of zelfs ontslagen, worden de betreffende medewerkers direct in hun belangen getroffen.

Ook in het geval een sportorganisatie geassocieerd wordt met doping zijn de belangen van de medewerkers in het geding: denkbaar is dat medewerkers het minder prettig vinden te werken voor hun werkgever. De arbeidssatisfactie van de medewerkers is op dat moment in het geding.

 

De juridische optiek

Deze optiek houdt ons het ‘legaliteitsbeginsel’ voor: onze handelingen en activiteiten dienen zich te bewegen binnen de grenzen van de wet (legaliteit).

In Nederland is ‘doping’ wettelijk niet verboden. Wel is het zo dat volgens de reglementen van de meeste Nederlandse sportbonden het gebruik van doping verboden is. Daarbij wordt vaak een dopinglijst gehanteerd: een lijst van verboden middelen. Deze praktijk geldt ook voor veel internationale sportbonden, zoals de IAAF, de internationale atletiekfederatie.

 

De sociale optiek

Deze optiek heeft als aandachtsveld: in ons denken en handelen dienen wij rekening te houden met de gevolgen van ons handelen voor de omgeving, voor de samenleving.

Onze case gaat over dopinggebruik in de sport. Vanuit een sociaal oogpunt kunnen we wijzen op de voorbeeldfunctie die topsporters hebben. Die voorbeeldfunctie strekt zich uit naar alle burgers, maar in het bijzonder ook richting de jeugd (pedagogische invloed). Topsporters die doping gebruiken, geven het verkeerde voorbeeld aan burgers en jongeren:

-       het voorbeeld van oneerlijkheid: je niet aan de regels houden in het spel, maar ook in het leven;

-       het voorbeeld van het niet serieus nemen van je gezondheid (doping heeft vaak schadelijke effecten op de gezondheid).

 

Stap 2. Analyseer de waarden

Als we kijken naar de hier genoemde optieken, dan kunnen we als belangrijkste waarden onderscheiden:

-       de economische optiek heeft als centrale waarde: welvaart. Het atletenbureau verdient meer geld op het moment dat de atleten beter presteren. Ook de medewerkers van het bureau zijn voor hun inkomen afhankelijk van het reilen en zeilen van het bureau. Ook voor hen is de waarde welvaart in het geding, zoals dat ook geldt voor de atlete: op het moment dat zij minder presteert (door geen doping te gebruiken) of ontslagen wordt door het atletenbureau vanwege dopinggebruik worden haar inkomsten minder of vallen zelfs weg. Ook hier speelt de waarde ‘welvaart’ een rol.

-       de personeelsoptiek heeft als centrale waarde: arbeid. Voor de medewerkers van het atletenbureau speelt hun werkgelegenheid een belangrijke rol. Zo gauw het minder gaat met het bureau (minder inkomsten vanwege een dopingschandaal of vanwege het ontslag van een topatleet) kunnen banen op de tocht komen te staan.

-       de juridische optiek brengt als centrale waarde in: legaliteit.

-       de sociale optiek brengt als centrale waarden in: eerlijkheid en gezondheid als voorbeeld voor burgers en vooral voor jongeren.

-       de ethische optiek heeft als waarden: eerlijkheid, gelijkheid, vrijheid, verantwoordelijkheid.

 

Stap 3. Formuleer het ethisch probleem

Wat is precies het ethisch probleem? In deze case staat de vraag centraal hoe een atletenbureau moet omgaan met een geval van doping bij een van de atleten die het onder contract heeft. Deze hoofdvraag is onder te verdelen in een aantal deelvragen:

-       is dopinggebruik in de sport moreel verwerpelijk?

-       welke argumenten zijn er voor en welke zijn er tegen dopinggebruik?

-       hoort een atletenbureau een beleid te voeren op het gebied van doping en de onder contract staande sporters (inclusief het ontwikkelen van een gedragscode)?

-       hoort een atletenbureau de contracten met atleten die doping gebruiken onverwijld te ontbinden?

 

Stap 4. Analyseer de stakeholders

In deze case kunnen we de volgende belangrijke stakeholders noemen:

-       de eigenaars (de aandeelhouders) van het bureau;

-       alle medewerkers van het bureau;

-       de atlete Joan Jackson zelf;

-       de directe concurrenten van Joan Jackson;

-       de concurrenten van het atletenbureau ‘Jesse Owens’;

-       de sponsoren van Joan Jackson en andere atleten die onder contract staan bij het bureau;

-       de algemene sponsoren van het bureau: Nike, Fortis, Gatorade en ATP (Advanced Travel Partner);

-       organisatoren van internationale atletiekwedstrijden, hun sponsoren en de betrokken media;

-       de atletieksport en de nationale en internationale bond (vooral imago);

-       de samenleving: de burgers en zeker ook de jongeren worden in hun belangen geraakt (voorbeeldfunctie).

 

Stap 5. Formuleer de moreel verantwoordelijken

In deze case is het denkbaar dat de commercieel medewerker deze zaak overlegt met de algemeen manager van het atletenbureau. Het ligt voor de hand dat de algemeen manager een beslissing neemt en dus direct moreel aanspreekbaar is en aldus ook verantwoordelijk. Maar ook de commercieel medewerker is een bepaalde verantwoordelijkheid toe te dichten omdat hij de mogelijkheid heeft invloed uit te oefenen op de beslissing van de algemeen manager.

Door de beslissing van de algemeen manager wordt ook het bedrijf als zodanig verantwoordelijk. Aange­zien de algemeen manager handelt namens en door de onder­ne­ming, creëert zijn handelen nog een tweede moreel verantwoordelijke: de onderneming. Wanneer een medewerker – zoals de algemeen manager – in functie handelt, maakt hij ook het bedrijf – op een indirecte wijze – verantwoordelijk en aanspreekbaar. Door één handeling worden dus steeds twee moreel verantwoordelijke subjecten gecreëerd: de beroepsbeoefenaar (de afzonderlijke medewerker) en het bedrijf.

 

Stap 6. Formuleer een oplossing vanuit de gedragscode

We kunnen een oplossing bedenken voor het probleem door ons af te vragen of er een ethische code is die aanknopingspunten biedt voor het oplossen van het probleem. Een dergelijke ethische code zou kunnen zijn:

-       een beroepscode (ontwikkeld, vastgesteld en bewaakt door een beroepsvereniging);

-       een bedrijfscode (ontwikkeld, vastgesteld en bewaakt door een bedrijf);

-       een branchecode (ontwikkeld, vastgesteld en bewaakt door de branche waartoe het bedrijf behoort).

Een ethische code kan een richting aangeven voor het gedrag van de medewerkers van het bedrijf of – in het geval van het atletenbureau – van de atleten die onder contract staan. Ook is het mogelijk dat een atletenbureau contracten afsluit – of contracten opmaakt voor atleten en sponsoren, waarin dopinggebruik als aanleiding wordt gezien om het contract te laten ontbinden. Zo maakt het atletenbureau Global Sports Communication (GSC) van Jos Hermens contracten op voor atleten (die bij GSC onder contract staan) en sponsoren (Nike, Adidas, Reebok, etc.) waarbij in geval van bewijs van doping het contract onmiddellijk ten einde loopt. Het bedrijf Nike gaat zelfs nog verder: zij laat in de contracten opnemen dat bij ontdekking van dopinggebruik zelfs ook eerder gedane betalingen teruggegeven dienen te worden door de atleet.

 

Stap 7. Formuleer je eigen oplossing

(eigen mening)

Toelichting:

Twee vaak voorkomende ethische visies in onze samenleving zijn de beginselethische visie en de gevolgenethische visie.

De beginselethische visie heeft als uitgangspunt dat bij de benadering en oplossing van het ethisch probleem recht gedaan moet worden aan een bepaald beginsel. Enkele voorbeelden van beginselen die gehanteerd kúnnen worden in deze dopingcase zijn: eerlijkheid, gezondheid en gelijkheid.

Bij een gevolgenethische visie is alleen díe oplossing ethisch verantwoord welke in haar gevolgen een bepaald doel realiseert, bijvoorbeeld zoveel mogelijk welzijn voor zoveel mogelijk mensen. In de case ‘Jesse Owens’ zijn er voorlopig twee alternatieven: de dopingzaak stil houden en hopen dat het niet bekend wordt of maatregelen nemen: de atlete laten stoppen met dopinggebruik of haar ontslaan. Vanuit een gevolgenethische visie zou nu onderzocht moeten worden welke van deze twee alternatieven het meeste welzijn voor zoveel mogelijk mensen genereert.