Paragraaf 6 Cases en debatstellingen

 

Case 7. Sociale en economische gevolgen van digitalisering

Digitalisering heeft allerlei sociale en economische gevolgen voor de samenleving. Voor een deel zijn dat positieve gevolgen, voor een ander deel negatieve gevolgen. We geven daar nu een overzicht van.

a. Lees de volgende tekst: Sociale en economische gevolgen van digitalisering.

b. Vat in een aantal stellingen de positieve sociale en economische gevolgen van digitalisering samen.

c. Vat in een aantal stellingen de negatieve sociale en economische gevolgen van digitalisering samen.

 

Sociale en economische gevolgen van digitalisering 

 

Als positieve sociale en economische gevolgen van digitalisering kunnen worden gezien: 

• Vergemakkelijken van communicatie met familie, vrienden en kennissen. Mensen kunnen persoonlijke en nuttige informatie delen op apps en op social media als Instagram, Facebook en YouTube. 
• Enorme verhoging van productiviteit in de industrie en dienstverlening. Daardoor is de gemiddelde welvaart van mensen in de wereld toegenomen. 
• Bijdrage aan verhoging van de gemiddelde welvaart van mensen in de wereld. De economieën van arme landen profiteren van de inzet van computertechnologie. Soms ook door verplaatsing van productie en arbeid van rijke naar arme landen.
• Verbetering van de kwaliteit van de arbeid door terugdringing eentonige arbeid. Door automatisering en robotisering is veel eentonige arbeid in de samenleving terugdrongen.
• Meer delen van producten en diensten (sharing economy). Social media hebben het mogelijk gemaakt veel meer producten en diensten te delen. Mensen delen maaltijden, auto’s, huizen, boten, etc. 
• Een snelle en directe beschikbaarheid van informatie voor mensen. Digitalisering zorgt voor snelle en actuele informatievoorziening. Nieuws wordt via social media razendsnel gedeeld. Voor de helft van de Nederlandse journalisten zijn social media de belangrijkste bron van informatie. Burgers maken zelf ook steeds meer deel uit van de media: ze plaatsen zelf ‘nieuws’ op de verschillende media.
• De digitalisering van het publieke leven en het privéleven zorgt voor veel gemak en comfort. Denk bijvoorbeeld aan het gemak bij het aankopen van tickets voor een festival of het boeken van een reis naar het buitenland. Doordat social media maatwerkadvertenties plaatsen worden de behoeften van consumenten veel sneller bevredigd.
• Krachtige verbetering van de gezondheidszorg. Gevolg een betere kwaliteit van leven, ook voor mensen met een handicap. De digitalisering zorgt voor betere medische apparaten en verbetering van medische technieken. Dat komt de gezondheid van mensen ten goede.
• Een hoger niveau van wetenschappelijk onderzoek en onderwijs. Denk aan efficiënte manieren van data-onderzoek en aan de digitale hulpmiddelen die tegenwoordig beschikbaar zijn in het onderwijs. Ook maakt digitalisering het mogelijk kennis wereldwijd te delen en te verspreiden. Voorbeelden zijn Wikipedia en MOOC’s (Massieve Open Online Courses).
• Laagdrempelige toegang tot vermaak, sociaal contact en culturele verrijking. Online is dat altijd bij de hand. Voor mensen die weinig sociale contacten hebben, kan dat een groot voordeel zijn.
• De overheid kan de misdaad efficiënter en effectiever bestrijden. Denk aan internationale databanken, vingerafdrukken, irisscans en forensisch onderzoek.
• Om de veiligheid in de buurt te bewaken kan een specifieke buurtapp worden gecreëerd. Mensen en groepen kunnen zich snel en efficiënt politiek en maatschappelijk organiseren. Bij grote maatschappelijke en politieke revoluties speelden social media als Facebook en Twitter een belangrijke rol. Denk bijvoorbeeld aan de Arabische Lente van 2011: een golf van opstanden, protesten en revoluties in de Arabische wereld (Tunesië, Egypte, Libië, Bahrein en Jemen). Die opstanden liepen niet allemaal goed af, maar social media konden wel gebruikt worden door burgers om zich te organiseren.

 

Negatieve sociale en economische gevolgen van digitalisering 

De digitalisering van de samenleving heeft ook schaduwkanten. Als negatieve sociale en economische gevolgen van digitalisering kunnen worden gezien: 

• Specifieke gezondheidsproblemen door ICT en langdurig gebruik devices. 
  De digitalisering van ons leven genereert een aantal gezondheidsproblemen: RSI, stralingseffecten, oogklachten en psychische problemen, zoals gameverslaving. Verslaving aan het gebruik van smartphone en tablet ligt op de loer.
  Er wordt wel gesproken over infobesitas: een ziekte waarbij mensen verslaafd zijn aan het constant opvragen, verwerken en beantwoorden van nieuwe informatie. Een deel van de burgers heeft last van Social Media Stress (SMS). Ze zijn voortdurend in de greep van digitale prikkels zoals geluiden, pushberichten en de rest van het digitale gebeuren. Men is bang om dingen te missen en voelt de druk van allerlei (vrienden)groepen online.
• Automatisering en informatisering hebben in veel organisaties geleid tot banenverlies. Soep- en worstenfabriek Unox in Oss had decennia terug duizenden mensen in dienst. Nu zijn het er nog geen driehonderd. 
• Een verminderd gevoel van veiligheid en privacy. 
  Elektronische registratiesystemen worden steeds meer gebruikt op het werk, op school, in uitgaansgebieden en op andere plaatsen. Privacygegevens van werknemers, scholieren en burgers komen in allerlei databestanden terecht en worden gebruikt voor commerciële, juridische en sociale doeleinden. Dat kan leiden dat het gevoel van veiligheid en privacy erodeert. 
  In 2018 werd bekend dat het bedrijf Cambridge Analytica onder valse voorwendselen de dataprofielen van vijftig miljoen Amerikaanse Facebookgebruikers had verkregen. Ze gebruikte deze data voor beïnvloeding van de verkiezingen van de Amerikaanse president. Het bedrijf deed dat door uitgekiende technieken, onder andere psychographing. Dat is het in kaart brengen van het kiezerssentiment met big data en gedragspsychologie. Cambridge Analytica had met deze techniek 230 miljoen Amerikanen in kaart gebracht. Na deze grote schandalen ging het bedrijf failliet.
• Toename van sociaaleconomische afhankelijkheid. 
  Om sociaal en economisch adequaat te kunnen functioneren, moet je mee met de digitale ontwikkeling en participeren op sociale media. Allerlei informatie, ook over producten en diensten, is alleen maar te krijgen online. Je krijgt toegang tot producten, diensten en informatie online als je bereid bent jouw data beschikbaar te stellen aan de aanbieder online. Wil je daar niet in meegaan, dan heb je op sommige gebieden een achterstand. 

 

Bronnen: 

-       P. Giesen (2018), Dit kan er gebeuren, interview met Yuval Noah Harari, De Volkskrant, 1 september. 

-       R. Kist (2018), Het monster van Zuckerberg, NRC Handelsblad, 13 maart. 

-       K. Meijlink (2017), Eigen wijs. Kritisch denken in 33 lemma’s. Damon Eindhoven. 

-       NIDI (2017). Soort zoekt soort op Facebook? DEMOS, jg. 33, oktober.

-       M. Somers (2018), Cambridge Analytica, ‘Nepnieuwsfirma’ vecht voor overleven, NRC Handelsblad, 21 maart. 

-      H. Schnitzler (2019), De almacht van de surveillancekapitalisten ondermijnt onze vrijheid, www.ftm.nl, 21 februari. Denk ook aan het boek W. Takken (2018), Oorlogsfotografie. Foto Syrische kindjes blijkt in scène gezet. NRC Handelsblad, 15 maart.

-       H. Schnitzler (2017), Het digitale proletariaat, De Bezige Bij, Amsterdam.

-       S. Zuboff (2019), The age of Surveillance Capitalism, Profile Books. 

-       L. Verhagen (2018), De zeven plagen van Facebook, De Volkskrant, 5 maart.

-       J. Vasterman (2014), WhatsApp-verslaving. Nooit zonder contact. NRC Handelsblad, 22 november. 

-       M. Visser en B. Sikkenga (2017), Social Media Management, Noordhoff Uitgevers.